Pokaz psów serwisowych, Collegium Novum UJ
Etykieta językowa
Czy wiecie Państwo jak nieprzyjemne mogą być dla osób niepełnosprawnych określenia opisujące niepełnosprawność, których bezwiednie w języku polskim wciąż używamy, np. kaleka, inwalida, ułomność?
Czy wiecie Państwo jak negatywny, dyskryminujący i stygmatyzujący ładunek mają te określenia?
Czy wiecie Państwo skąd one pochodzą, jaką mają etymologię, dlaczego ich używamy i dlaczego powinniśmy przestać ich używać?
I wreszcie, czy wiecie Państwo jak można te negatywne określenia zastąpić językiem nowoczesnym i nikogo nieurażającym?
Jeśli odpowiedzi na wszystkie powyższe pytania brzmią nie lub nie wiem, to warto się zapoznać z tą stroną. Przygotowaliśmy ją z myślą o wszystkich, którzy nie tyle chcą być politycznie poprawni, ile chcą być rozumiejący, myślący i empatyczni w stosunku do największej mniejszości w każdym społeczeństwie, czyli do osób niepełnosprawnych.
Zwłaszcza stronę tę dedykujemy grupom opiniotwórczym - nauczycielom, dziennikarzom, przedsiębiorcom i urzędnikom każdego szczebla.
Żadna mniejszość społeczna nie chce być obrażana, choćby poprzez wypowiadane w stosunku do jej członków określenia i zbitki wyrazów. Dokonała się już lub dokonuje reforma polszczyzny w stosunku do wielu takich mniejszości. Mamy jednak wrażenie, że najwolniej proces ten toczy się w przypadku osób niepełnosprawnych. Mamy nadzieję, że strona ta może się przyczynić do jego przyspieszenia i zrozumienia, dlaczego postulat zmiany języka jest ważny, także w kontekście doświadczeń innych krajów.
W 2006 r. w trakcie konferencji "Osoby niepełnosprawne w społeczeństwie wiedzy" zaprezentowaliśmy rozmowę z Prof. Jerzym Bralczykiem o polszczyźnie w kontekście niepełnosprawności. Rozmowa ta w postaci materiału filmowego dostępna jest poniżej.
Prof. Jerzy Bralczyk - językoznawca, polonista, specjalista w zakresie języka mediów, polityki i reklamy. Wykłada na Uniwersytecie Warszawskim i w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej. Wiceprzewodniczący Rady Języka Polskiego. Autor wielu książek i artykułów o języku publicznym.
Pod spodem publikujemy negatywne i pozytywne terminy opisujące osoby niepełnosprawne i niepełnosprawność.
| Terminy etykietyzujące | Terminy prawidłowe |
| Inwalidztwo, kalectwo, ułomność, niesprawność, defekt, deficyt, uszkodzenie, wada, brak |
Niepełnosprawność |
| Kaleka, inwalida | Osoba niepełnosprawna, osoba z niepełnosprawnością |
| Niepełnosprawni | Osoby niepełnosprawne, osoby z niepełnosprawnością |
| Ślepy, ociemniały, niedowidzący | Osoba niewidoma, osoba słabowidząca |
|
Głuchoniemy, głuchol, niedosłyszący |
Osoba niesłysząca/głucha, osoba słabosłysząca |
| Kulawy, ułomny, chromy | Osoba niepełnosprawna ruchowo/ mająca trudności z poruszaniem się |
| Wózek inwalidzki | Wózek |
| Inwalida na wózku | Użytkownik wózka |
| Przykuty do wózka | Poruszający się na wózku |
| Opóźniony, upośledzony | Osoba z niepełnosprawnością intelektualną |
| Psychol, psychopata, paranoik, świr, wariat |
Osoba chora psychicznie |
| Schizofrenik, schiziol | Osoba chora na schizofrenię |
| Epileptyk | Osoba z epilepsją (chorująca na epilepsję) |
| Autystyk | Osoba z autyzmem |
| Down | Osoba z zespołem Downa |
| Spastyk | Osoba z niepełnosprawnością ruchową/mająca trudności z poruszaniem się |
| Cukrzyk | Osoba z cukrzycą (chorująca na cukrzycę) |
| Dziecko/osoba specjalnej troski | Dziecko/osoba niepełnosprawna |
| Pokrzywdzony przez los | Osoba niepełnosprawna |
| Dyslektyk | Osoba z dysleksją |
